De fiets is met gepaste afstand mijn meest gebruikte vervoersmiddel. Ik leg er (een deel van) mijn woon-werkafstand mee af, ik doe er de boodschappen mee en leg er bezoekjes aan vrienden en familie mee af. Op de fiets doorkruis ik polders en bossen en kan ik mezelf afbeulen, maar ook tot rust komen, creatief worden en zelfs op vakantie gaan. Ik heb 4 exemplaren thuis staan (een stadsfiets, een vouwfiets, een racefiets en een gravelfiets), waarvan de mooiste -de racefiets- een prominente plek aan de muur heeft. Maar het mooiste aan de fiets vind ik zijn toegankelijkheid. De fiets geeft zelfstandigheid en is een middel om mee te kunnen doen, van jongs af aan tot op steeds hogere leeftijd.
Leren fietsen bij de Fietsmeesters
In de zomer van 2021 zocht ik naar een nieuwe vrijetijdsbesteding die niet alleen leuk is, maar waarmee ik ook een klein steentje zou kunnen bijdragen aan mijn stad Utrecht. ‘Iets met de fiets’ leek hiervoor een mooi vertrekpunt en zodoende kwam ik uit bij de Fietsmeesters. De Fietsmeesters bieden fietslessen voor volwassenen aan in verschillende Utrechtse wijken. Want hoewel Utrecht bekendstaat als echte fietsstad, is er ook een aanzienlijke groep Utrechters die níet fietst en dat wel zou willen. Voor hen bieden de fietslessen uitkomst. Redenen om te willen leren fietsen lopen uiteen. De een wil de angst voor de fiets overwinnen, een ander koestert de wens haar dochter op de fiets naar school te brengen. Sommigen willen minder afhankelijk zijn van het OV, anderen worden gestimuleerd door hun fietsende kinderen en voor een aantal mensen geldt: when in Rome, do as the Romans do. De gemene deler: iedereen herkent de waarde van de fiets en is gemotiveerd om het zelf te kunnen.
Ik werd dus fietsdocent. In de 3 seizoenen die ik nu heb meegedraaid als fietsdocent in de wijk Overvecht heb ik ervaren hoe waardevol deze fietslessen zijn. Want zo vanzelfsprekend als fietsen lijkt wanneer je het op jonge leeftijd geleerd hebt en iedere dag doet, zo uitdagend kan het zijn voor mensen die het voor het eerst doen of jarenlang niet op een fiets gezeten hebben. We staan er niet altijd bij stil, maar bij een fietsritje komen nogal wat handelingen kijken. Opstappen, vaart maken, trappen, balanceren, sturen, remmen, afstappen- om nog maar te zwijgen over het omkijken en hand uitsteken. Gelukkig zijn dit allemaal vaardigheden die iedereen kan leren. Dit doen we in alle rust, staps- en trapsgewijs in verschillende spelvormen, op een verkeersvrije locatie (bijvoorbeeld een stenen sportveldje).
Basisvaardigheden leren
Zodra de basisvaardigheden zijn aangeleerd, nemen we de deelnemers mee voor een rondje in de wijk, waar ze hun geleerde vaardigheden toepassen in het verkeer. Hier ervaren mensen weer heel andere uitdagingen, zoals de positionering van de fietser in het verkeer, het delen van de ruimte met auto’s, voorrangsregels en de drukke fietspaden (ook voor ervaren fietsers in Utrecht enorm herkenbaar en urgent). In de laatste les van het blok leggen we een examenroute af, waarop de deelnemers zelfstandig laten zien hoe ze omgaan met rotondes, kruispunten, voorrangsregels en passerende auto’s. Het is mooi om te zien hoe mensen die in de eerste les voor het eerst op een fiets stappen gaandeweg steeds meer zelfvertrouwen krijgen en steeds beter fietsen.
Niet alleen voor de deelnemers zijn de fietslessen waardevol. De inzichten die ik dankzij onze deelnemers heb gekregen in motieven en weerstanden om te fietsen in de stad, helpen mij in het beter begrijpen van het (stedelijk) mobiliteitssysteem en het herkennen van knelpunten in onze (fiets)infrastructuur. Boven alles staat voor mij echter het plezier dat mensen hebben wanneer ze de fiets hebben ontdekt. Fietsen in de stad is niet alleen vaak de snelste of gemakkelijkste reisoptie – het is simpelweg ook enorm leuk om te doen. Het enthousiasme waarmee mensen op de fiets stappen zodra ze de basisvaardigheden hebben geleerd, stimuleert mij in mijn dagelijkse werk bij MuConsult om onze stedelijke mobiliteit veiliger en toegankelijker te maken. Een fietsbare stad is een fijne stad.
Van elkaars ervaringen leren
Mijn ervaringen met het geven van fietslessen bij de Fietsmeesters in Utrecht maken me nieuwsgierig naar soortgelijke initiatieven in andere steden. Ik zou graag in contact komen met vrijwilligers of de organisatie van fietslessen elders om van elkaars ervaringen te leren. Ook ben ik erg nieuwsgierig naar de blijvende effecten van fietslessen: blijven de deelnemers ook na afloop van de cursus fietsen? Kopen ze zelf een fiets?
