Adviseur Jaap Sytsma is een expert op het gebied van Mobility as a Service, kortweg MaaS. Sinds dit onderwerp in de mobiliteitsbranche opkwam, is hij betrokken bij MaaS. Dit leidde tot een nominatie voor een MaaS-award als beloning voor zijn goede werk. Hoog tijd om eens meer te weten te komen over de MaaS-pilot in de regio Brainport Eindhoven en de rol van Jaap hierin.

“Ik ben nu voor drie opdrachtgevers betrokken bij de ontwikkeling van MaaS’, begint Jaap zijn verhaal. “Dat doe ik naast de Gemeente Eindhoven ook voor SmartwayZ.NL en voor CROW.” Eindhoven is namelijk een van de steden waar een landelijke MaaS-pilot wordt uitgevoerd. “Voor Eindhoven begeleid ik het uitrollen van de MaaS-pilot. Dat betekent dat ik vanuit de Gemeente Eindhoven samenwerk met het Ministerie van IenW, ASML en Brainport Development.  Ik zorg ervoor dat alle belangen van de vier partijen worden meegenomen bij alles wat Turnn – de MaaS dienstverlener – voor de pilot doet.”

Uitbreiden met zo min mogelijk extra parkeerplaatsen

Het doel van de pilot in Eindhoven is om te leren of MaaS via werkgevers kan worden uitgerold onder werknemers. Jaap: “De Gemeente Eindhoven heeft als doel om alle reisbewegingen van haar ruim 2.000 medewerkers in 2025 duurzaam te laten verlopen. Eindhoven begint met het verduurzamen van de dienstreizen. Wanneer de medewerkers van de gemeente een reis willen plannen, boeken en betalen, krijgen ze alleen reisopties te zien die duurzaam en CO2-emissievrij zijn.  ASML (met ongeveer 18.000 werknemers in Noord-Brabant) is nu verdeeld over meerdere werklocaties, maar gaat de werkzaamheden  concentreren op één locatie net buiten Eindhoven, op bedrijventerrein De Run in Veldhoven; nu al de hoofdvestiging van ASML. Het betekent dat ASML daar van 10.000 naar 18.000 medewerkers gaat, met zo min mogelijk extra parkeerplaatsen. Want ASML kan wel extra parkeerplaatsen maken, maar dat vermindert het aantal files niet. En het is ook niet duurzaam of goed voor de leefbaarheid. Zie hier de uitdaging die er ligt. MaaS is onderdeel van de oplossing. ASML doet nog veel meer, zoals het stimuleren van fietsen, nadenken over vormen van collectief besloten vervoer en het mee verbeteren van de OV-verbindingen met Eindhoven en de omliggende regio. Een belangrijke maatregel is dat ASML woon-werkverkeer met OV voor haar medewerkers gaat vergoeden via de Turnn-app. ASML ziet MaaS als hulpmiddel om het makkelijker te maken om de OV-kilometers te vergoeden en deze is ook handig om als route- en – straks – als parkeerplanner te gebruiken. Op termijn biedt een MaaS-app als Turnn ook mogelijkheden om deelvervoer zoals een deelfiets te laten boeken voor de zogenaamde ‘last mile’ deelfiets. Uitgangspunt is en blijft dat het duurzaam is. En duurzaam is voor de medewerker vaak ook veel gezonder.”

Kruisbestuiving

Waar ASML zich richt op woon-werkverkeer, richt de Gemeente Eindhoven zich op dienstreizen. “Dit zijn dus alle zakenreizen van bijvoorbeeld Eindhoven naar Den Haag, maar ook naar een regiogemeente die niet zo goed bereikbaar is met het OV. Het idee is dat dat gaat worden verduurzaamd. Uiteindelijk hopen we op ‘kruisbestuiving’. Dus: wat werkt voor ASML en kan de gemeente daarvan leren? En wat werkt bij Eindhoven goed met de dienstreizen en wil ASML op die manier ook de dienstreizen gaan regelen?” legt Jaap uit.

Turnn is in 2019 als winnaar uit de bus gekomen en als dienstverlener voor de pilot aan de slag gegaan. Jaap: “Turnn werkt er hard aan om zoveel mogelijk vervoer te ontsluiten in Zuidoost-Brabant. Ze hebben een hele mooie app gebouwd die nu klaar is voor lancering. We gaan de app eerst uitrollen voor een kleine groep werknemers die ondanks corona nog steeds dienstreizen maakt of naar het werk reist. ASML maakt machines die chips maken. Daarvoor werkt een deel van de medewerkers nog steeds op locatie, bijvoorbeeld omdat ze werken in ‘clean rooms’. Aan deze medewerkers wordt gevraagd om gebruik te gaan maken van Turnn. Passend uiteraard bij de geldende coronamaatregelen. Daarbij realiseren wij ons dat OV voor veel mensen op dit moment vanwege corona niet de favoriete modaliteit is vanwege gezondheidsredenen.”

De pilot in Eindhoven is één van de zeven pilots die lopen in Nederland. Waar de MaaS-pilot Eindhoven zich richt op woon-werkverkeer, draait die in Leidsche Rijn juist om de consument, de inwoners. Jaap was ook bij deze pilot betrokken. “Zowel Eindhoven als Leidsche Rijn zijn heel kansrijk; het grootste deel van de mensen gaat MaaS individueel of via de werkgever gebruiken. Ik ben heel benieuwd hoe die verdeling precies gaat worden en welke alternatieven wellicht daar nog naast kunnen bestaan. Naast constructies waarbij inwoners dus rechtstreeks bij een MaaS-dienstverlener, zoals in Leidsche Rijn, of via de werkgever het product afnemen zoals bij Brainport Eindhoven.”

Toekomst van MaaS op het spel

“Eind 2019, dus voor corona, zeiden we tegen elkaar: 2020 wordt het jaar van de waarheid voor MaaS. Ik denk dat dat nu eind 2021 en de eerste helft van 2022 gaat worden. Komend jaar moet blijken wat dé meerwaarde van MaaS voor reizigers is. Zitten reizigers er echt op te wachten? Wat ziet de reiziger als MaaS? Is dat Google Maps plus een beetje betalen? Of wil hij het complete pakket voor plannen, reizen en betalen in één app voor al het mogelijke vervoer, of neemt hij genoegen met een kleiner aanbod? Wil de reiziger abonnementsvormen per individu of per huishouden of toch liever prepaid-achtige pakketten en pay-as-you-go? Welke verschillen zien we tussen verschillende doelgroepen en hoeveel gebruikers gaat het trekken? We zijn in 2017 ooit met het idee van pilots begonnen om de pilots in het buitenland qua aantallen deelnemers te ontstijgen. We gaan ervan uit dat het hier duizenden mensen gaan worden en we hopen dat zij MaaS ook blijven gebruiken. Die grote aantallen moeten het komend jaar nog wel worden gerealiseerd.” Corona zorgde hier voor vertraging. Maar net als bij bijvoorbeeld de onderwijsaanpak biedt het juist ook kansen. Jaap: “Straks gaan we misschien niet allemaal meer vijf dagen in de week naar kantoor, maar eerder twee, drie of vier. Zo zegt de Gemeente Eindhoven: 40% van het werk gebeurt straks thuis. Dit is voor werkgevers ook hét moment om naar hun reiskostenregeling te kijken. Past die nog wel bij de nieuwe situatie? Dan biedt MaaS veel verschillende vervoermogelijkheden passend bij die dag dat je wél naar kantoor reist of een zakelijke afspraak hebt, inclusief innovatieve aanvullende diensten. En misschien krijg je een eventuele thuiswerkvergoeding straks ook wel via je MaaS-app.”